Home
Kennis en Economie
Recht en Veiligheid
Europa
Jihad vs McWorld
E-government
Nieuwe democratie
Columns
Politici
Overzicht thema`s
Verkiezingen
Tools
Het Belgenrapport
Nieuwsbrief
Colofon
Poldi.Net




Resultaten en meerwaarde van het Virtueel Lijsttrekkersdebat
Jorrit de Jong Gepost:     woensdag, 29 mei 2002, 11:00
Van:     < Jorrit de Jong - zelfstandig adviseur >
URL:     < www.jorritdejong.nl >

Politici hebben een serieus probleem als hun uiterlijke presentatie op televisie slecht overkomt. Het Virtueel Lijsttrekkersdebat trachtte daarom boodschap van bijzaken te scheiden. Het experiment slaagde. Slechts één aanpassing is nodig om de kwaliteit en de toegankelijkheid van het verkiezingsdebat nog verder te vergroten.

Iedereen was het erover eens. Het wonderlijk televisiedebat na de gemeenteraadsverkiezingen was een klinkende overwinning voor Pim Fortuyn. De verliezers hielden de dagen erna een pleidooi voor meer inhoud en minder geschreeuw. Veel indruk maakte dat niet meer. Het beeld dat in de media bleef domineren was dat van een zure, onderuitgezakte Melkert en een machteloze, geïrriteerde Dijkstal: een stel aangeslagen boksers.

Poeha
Ook de redactie van Politiek-digitaal zag het met enige verbazing aan. Het debat riep nogal wat vragen op. Hoe elimineer je het uiterlijk van de lijsttrekkers? Is het mogelijk een debat te voeren op de inhoud, zonder poeha, zonder opsmuk en zonder theater? Politiek-digitaal introduceerde het experiment Virtueel Lijsttrekkersdebat. Daarbij werden de uitspraken van de lijsttrekkers over veiligheid, de multiculturele samenleving en politieke vernieuwing in een discussieforum geplaatst. Met de mogelijkheid voor de bezoeker te stemmen op bijdragen of zelf een reactie te geven.

Geen winnaar, geen verliezer
Na de verkiezingen van 15 mei was het tijd om de balans op te maken. In totaal werden meer dan 100 inhoudelijke bijdragen geplaatst. En er werden maar liefst 5500 stemmen uitgebracht. Een duidelijke winnaar of verliezer leverde dat niet op. Het stemgedrag van de bezoekers levert een divers beeld op. Een scherp contrast met de verkiezingsuitslag van 15 mei.

Kritiek scoort
Verkiezingswinnaar Jan-Peter Balkenende kreeg in het online debat veel steun voor uitspraken over de multiculturele samenleving en het recht op veiligheid. Maar ook 'verliezer' Thom de Graaf deed het erg goed in dat debat. De meest populaire uitspraak (96% eens) over grootstedelijke veiligheid komt op zijn naam. Vooral met kritiek op inburgeringscursussen scoorden veel lijsttrekkers hoog: SP-leider Jan Marijnissen (' te lange wachttijden voor inburgeringscursussen'); Balkenende ('cursussen functioneren niet goed'); Dijkstal ('eerst de taal leren') en zelfs GroenLinks ('desnoods uitkering stopzetten').

Verdediging verliest
Rosenmöller was ook succesvol op het gebied van veiligheid. Zo ontving zijn plan om gemeenten zonder (afdoende) rampenplan onder curatele te stellen 89% steun. Gezien het grote aantal stemmen ontstond de meeste commotie over uitspraken voor en tegen de multiculturele samenleving van respectievelijk Melkert en Balkenende. Een onderlinge discussie tussen beide over veiligheid leverde de minst populaire uitspraak op. Balkenende beschuldigde de PvdA ervan te weinig te hebben gedaan aan veiligheid. Het verweer van Melkert - '3500 extra agenten, miljarden guldens extra' - ontving bijval van maar 19% van de stemmers.

Uiterlijk doet er wel toe
Er bestaat géén verband tussen uiterlijk en electoraal succes van (kandidaat-) Kamerleden. Dat is de conclusie van het onderzoek Charming-or-Alarming. De verklaring daarvoor is dat kiezers nauwelijks de gezichten van de kandidaten kennen. Maar dit geldt natuurlijk niet voor de lijstrekkers. In campagnetijd kun je niet om hen heen. Zelfs niet in je favoriete kookprogramma of spelshow. Zij vormen het boegbeeld van de partij: binnen de campagnestrategieën staan zij centraal. Partij en partijleider zijn onlosmakelijk verbonden. Balkenende is het CDA. Om over de LPF nog maar te zwijgen.

Als de kiezer de partij direct associeert met de lijsttrekker (en andersom) is hun uiterlijk wel degelijk van belang. Dat ondermijnt de intentie van het Virtueel Lijsttrekkersdebat. De makers wilden juist vorm en inhoud scheiden. Foto's van de lijstrekkers zijn weliswaar weggelaten. Maar bij het zien van partijlogo's zullen bezoekers wellicht alsnog direct een associatie met de lijsttrekker maken. Het uiterlijk wordt dus niet geëlimineerd en speelt nog steeds een bepaalde rol.

Anonimiseren
Gelukkig ligt een oplossing voor de hand: de uitspraken 'anonimiseren'. Ken je lijsttrekker gaf bijvoorbeeld op basis van het onderschrijven of verwerpen van citaten van lijsttrekkers een stemadvies. Deze kieshulp liet iedere bronvermelding (partijlogo, naam) weg totdat er op gestemd was (eens/oneens). Pas dan kan een bezoeker een puur inhoudelijke keuze maken, zonder onnodige afleiding.

Het experiment Virtueel Lijsttrekkersdebat is geslaagd. Met een aantal kleine aanpassingen kan het bij volgende verkiezingen nog beter bijdragen aan de kwaliteit van het verkiezingsdebat en de toegankelijkheid daarvan voor kiezers. En het kan uitkomst bieden voor minder mediagenieke lijsttrekkers, die liever inhoudelijk debatteren. Maar de belangrijkste democratische waarde van het instrument is dat de surfende kiezer zowel kwantitatief (door stemmen) als kwalitatief (door reacties) de politici in campagnetijd van repliek kan dienen.